[ خَ بَ ] (اِ مرکب) قاز و بط بزرگ. (ناظم الاطباء). خَربَط. قلولا. سیقا. اِوَّز. (یادداشت بخط مؤلف): باز رز را گفت ای دختر بی دولت این شکم چیست چو پشت و شکم خربت. منوچهری. || نادان. احمق. ...
لغت‌نامه دهخدا
[ خَ رَ بَ ] (اِخ) زمینی است مر غسان را.
[ خَ رِ ] (اِخ) این نام به این شکل در کتاب ابن عبدالکریم آمده است، ولی حازمی آنرا خرنبا ضبط کرده. قضاعی می گوید که کوره های مصر و کوره های غربی آنجا (یعنی حوالی اسکندریه) به این نام خوانده ...
[ خَ رَ بِ ] (ع اِ) شیر خفته. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). || (ص) ترش و سطبر. (منتهی الارب) (از لسان العرب).
[ خُ بِ ] (اِ) خربز. خربزه رجوع به خربزه شود. حاکم و فرمانروای زنگ. سلطان زنگبار. || مجازاً شب را گویند و بعربی لیل خوانند. (برهان قاطع). کنایه از شب است. (انجمن آرا) (آنندراج). صاحب فرهنگ ...
(خَ بُ زِ) (اِ.) گیاهی است از تیرة کدوییان که میوه اش درشت و شیرین و آب دار است. ؛ پوست ~ زیر پای کسی گذاشتن کنایه از: وسیلة اغفال کسی را فراهم کردن و او را دچار لغزش ساختن.
فرهنگ فارسی معین
[ خَ بُ زَ / زِ ] (اِ) میوه ای است شیرین و لذیذ و خوشبو و کلان. (ناظم الاطباء). میوه خوشبودار کلان چرا که «خر» بالفتح بمعنی کلان و «بزه» بضم موحده و فتح زاء معجمه بمعنی میوهٔ شیرین و خوشبودا ...
[ خَ بُ زَ / زِ اَ ] (اِ مرکب) گیاهی است که میوهٔ زردفام و نرم با بوی مطبوع دارد و تازهٔ آنرا چون دندان مز خورند و هم از آن مربا و سالاد سازند. (یادداشت بخط مؤلف).
[ خَ بُ زَ / زِ ] (اِ مرکب) فالیز خربزه و خیار و جز آن. (ناظم الاطباء). کشت زار حاوی خربزه. مَبطَخه. (یادداشت بخط مؤلف): قاضی که به رشوت بخورد پنج خیار ثابت کند از بهر تو صد خربزه زار. سعدی ...
[ خَ بُ زِ طَ خَ ] (اِ مرکب) حنظل. (زمخشری).
[ خَ بُ زَ / زِ یِ اَ جَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) حنظل. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). هندوانهٔ ابوجهل.
[ خَ بُ زَ / زِ یِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) حنظل را گویند و آنرا به کرمانی خرزهره و بعربی علقم می نامند. (برهان قاطع) (از آنندراج) (از ناظم الاطباء). هندوانهٔ ابوجهل. کبست. (یادداشت بخط مؤلف ...