خبوشان
معنی
[ خَ ] (اِخ) بنا بر نقل صاحب
انجمن آرای ناصری شهری است بخراسان در
حدود نیشابور و بقوچان مشهور شده.
صاحب آنندراج نیز خبوشان را چون انجمن
آرای ناصری معرفی میکند دمشقی آنرا در
ناحیهٔ نیشابور می آورد و یاقوت در معجم
البلدان می گوید این شهر شهر کوچکی است
که در ناحیهٔ نیشابور واقع و قصبهٔ کورهٔ اَستُوا
است. مستوفی می گوید: خبوشان شهری
وسط است از اقلیم چهارم و توابع بسیار
دارد و در دفاتر دیوان آن ولایت را استو
نویسند و در عهد مغول هولاکوخان تجدید
عمارت آن کرد و نبیره اش ارغون خان بر آن
عمارت افزود و آب و هوای خوب دارد
حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه فراوان
باشد. (از نزهة القلوب چ لیدن ج ۳ ص ۱۵۰).
زین العابدین شیروانی مختصات جغرافیایی
خبوشان را بقرن دوازدهم هجری چنین
می آورد: «شهری است از خراسان اکنون
مشهور به قوچان است آبش معتدل و هوایش
بسردی مایل، گویند در زمین هموار اتفاق
افتاده و جوانب آن گشاده است قریب به هزار
باب خانوار به آنست و نواحی معموره
مضافات اوست. مردمش کرد و تاجیک و
عموماً شیعی مذهب و نیک مشربند، شجاع و
دلیر و در بعضی اوصاف دلپذیرند. حاکم آن
دیار در کمال استقلال و اقتدار است و اسباب
و آلات صلح و جنگ او باستقرار، مکرر
تعریف حاکم آنجا را شنیده، و چون ندیدم
بشرح احوال وی نپرداختم. مرد خردمند
آنست که از دیده گوید نه از شنیده و از عیان
سنجد نه از گمان. آنچه گوید راست گوید و
طریق کذب نپوید. اصحاب فضل و هنر از
آنجا ظهور نموده اند من جمله مخدوم الاعظم
الشیخ حاجی محمد مرید شیخ شاه علی
اسفراینی و از خلفاء شیخ رشیدالدین محمد و
او از خلفای امیر شهاب الدین عبداللََّه برزش
آبادی مشهدی که مدعی خلافت خواجه
اسحاق ختلانی بوده». (بستان السیاحه چ ۱
ص ۲۳۰) در مطلع الشمس ج ۱ و سفرنامهٔ
ناصرالدین شاه بخراسان بسال ۱۳۰۰ هـ . ق.
اعتمادالسلطنه خبوشان را قوچان معرفی
می کند. و ظاهراً محل فعلی قوچان با
خبوشان قدیم کمی فرق دارد. شهر قوچان
فعلی که نام دیگر آن ناصری است پس از
زلزله ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ ساخته شده و نزدیک
خبوشان قدیم است و امروزه خبوشان نام
دهی است در این حدود.