اعداد مجسم
معنی
[ اَ دِ مُ جَ سْ سَ ] (ترکیب
وصفی، اِ مرکب) عددهای مجسم. این آن
عددهاست که بحاصل آیند از عددی چند بار
عدد کرده و آنچه گرد آید چند بار عدد سوم
کرده، اگر این سه عدد راست باشند آنچه گرد
آید از ایشان مکعب نام کنند و یکی از این
عددها کعب او باشد. و گروهی مکعب را کعب
نام کنند و یکی از آن سه عدد ضلع او. و نمودهٔ
او آن است که سه را سه بار کنی نه آید و چون
نه را سه بار کنی بیست وهفت شود. و این
مکعب است و کعب او سه است. یا او کعب
است و ضلع او سه. اگر از این عددها دو
راست باشند و سوم کهتر آنچه گرد آید او را
لبنی خوانند زیرا که خشت را ماند و نمودهٔ او
سه را سه بار کنی نُه باشد و نه را دو بار کنی
هژده باشد و این لبنی است. اگر دو راست
باشند و سوم بزرگتر آنچه گرد آید او را تیر
میخوانند زیرا مانندهٔ تیر بود که ببام خانه ها
بکار برند. و نمودهٔ او سه را سه بار کنی نه
باشد و نه را ۴ بار کنی سی وشش باشد و این
تیری باشد. اگر هر سه عدد یکدیگر را راست
نباشند آنرا لوحی خوانند زیرا که چون تخته
بود. و نمودهٔ او سه چهار بار دوازده بود و
دوازده پنج بار شصت بود و این لوحی است.
(از التفهیم بیرونی ص ۳۸).