کرچک
معنی
[ کَ چَ ] (اِ) اسم ترکی خروع
است. (فهرست مخزن الادویه). دانهٔ بید انجیر.
(ناظم الاطباء). بید انجیر. خِروَغ. (فرهنگ
فارسی معین) (یادداشت مؤلف). گیاهی است
<۵۳۰۶۴۰۱۲۰۱۱۸۲۴۶۰۱>...
از تیرهٔ فرفیون ها که یکساله است و
دارای برخی گونه های پایا می باشد گونه های
پایای کرچک تا ۶ متر ارتفاع دارند و در آب
و هوای گرم می رویند. ارتفاع گونه های
معمولی گاه به ۲ متر می رسد. انواع مذکور در
نقاط معتدل از جمله ایران می رویند. برگهای
این گیاه دارای پهنک بزرگ و منفرد
پنجه ای شکل و دارای ۵ تا ۱۱ بریدگی عمیق
دندانه دار با دمبرگ دراز است. گلهایش
خوشه ای و بطور متقابل با برگهای انتهایی
ساقه قرار دارند و شامل دو نوع گل نر و ماده
است. میوه اش کپسول و پوشیده از خار و
شامل سه دانهٔ روغن دار است. قد دانه ها
معمولاً میان ۶ تا ۲۶ میلیمتر است و وزنشان
میان ۷۰ میلی گرم تا ۲۵/۱ گرم است. دانه ها
رنگهای مختلف مانند خاکستری، سیاه،
سفید، قرمز و قهوه ای دارند. از دانه های
کرچک روغنی به دست می آید که مصرف
صنعتی و دارویی دارد. (از فرهنگ فارسی
معین).
- تخم کرچک؛ دانهٔ کرچک که از آن
کرچک گیرند. (فرهنگ فارسی معین).
- روغن کرچک؛ روغنی که از دانهٔ پوست
کندهٔ کرچک گیرند و مصرف صنعتی و
داروئی دارد. (فرهنگ فارسی معین).
- کرچک چینی؛ گونه ای کرچک که
بیشتر در چین و افریقا بعمل می آید و به
صورت درختچه و پایا و دارای برگهای
بیضوی و کشیده است. از دانه های آن مانند
کرچک معمولی روغن تهیه می شود. دانهٔ این
گونه کرچک را حب ختایی گویند، کرچک
هندی. بید انجیر ختایی. دند. کرچک خطائی.
حب السلاطین. حب الملوک. خروع چینی.
خروع صینی. چیپال گوته. جمال گوته. شجر
حب الخطا. طاریقه. (فرهنگ فارسی معین).
- کرچک خطائی یا خطایی؛ کرچک
چینی. (فرهنگ فارسی معین). رجوع به
ترکیب کرچک چینی شود.
- کرچک هندی؛ کرچک چینی. (فرهنگ
فارسی معین). رجوع به ترکیب کرچک چینی
شود.