نحلۀ نسبتا جدیدی در باستان‌شناسی که مدعی رفع کاستی‌ها و نارسایی‌های باستان‌شناسی روندگراست و از ویژگی‌های مهم آن انتقادی بودن و توجه به جنبه‌های نمادین و معنایی و فردی جامعه‌ها و جمعیت‌ها و فرهنگ‌های گمشدۀ گذشته با تکیه بر شواهد باستان‌شناختی است